Je moet geen wetenschapper zijn om te begrijpen dat apps als facebook, instagram en tiktok er alle baat bij hebben verslavend te zijn. Hoe vaker en langer je deze apps gebruikt, hoe meer inkomsten ze halen uit advertenties.
Klaar.
Het enige nadeel: de bedrijven achter die apps zijn er verdomd goed in om je telkens weer en steeds langer te laten terugkomen. Smartphone-verslaving, CHECK! Hoe komt dat toch??
Versta me niet verkeerd: er is niets mis met smartphones. Integendeel, smartphones hebben zonder twijfel een positieve bijdrage op de maatschappij en zijn op zich totaal niet verslavend. Alleen zijn er enkele negatieve effecten verbonden aan enkele specifieke smartphone-apps, en deze negatieve effecten laten zich steeds meer voelen.
Onderzoek toonde reeds verbanden aan tussen smartphone gebruik en een verhoogd gevoel van stress en depressie, verstoorde slaapkwaliteit en zelfs een verhoogd risico op verkeersongevallen.
Dit Harvard-artikel vat alles samen, en legt uit hoe Social Media Apps handig misbruik maken van de dopamine-productie in je hersenen, en hoe verslavend dit kan zijn. In wat volgt vind je de Nederlandse hertaling van dit artikel.
Dopamine is onze beloning
Dopamine is een chemisch stofje dat door onze hersenen wordt aangemaakt om bepaald gedrag te belonen.
Zo krijgen we bijvoorbeeld een dopamine-shot telkens wanneer we iets lekkers eten, tijdens een lekker vrijpartij, nadat we hebben gesport en - niet onbelangrijk - bij iedere positieve sociale interactie.
Evolutionair gezien beloont dopamine ons dus voor 'goed' gedrag. Daarmee motiveert dopamine ons dus ook om dat gedrag vooral te blijven herhalen. Wanneer je verwacht dat je beloond zal worden voor bepaald gedrag, zal je dat gedrag opnieuw stellen.
Bijvoorbeeld: wanneer je gaat wandelen met je kind, en je belooft een snoepje na 100 stappen. Dan zal je kind meteen beginnen rennen, na 100 stappen het snoepje wegwerken en meteen vragen of jullie nog eens 100 stappen zullen zetten. Logisch, toch?
Sociale interactie wordt ook beloond
Wat belangrijk is, is dat positieve sociale interacties ook zo'n dopamine-shot veroorzaken. Daar is zelfs niet veel voor nodig: het zien van een lachend gezicht volstaat al, maar ook het krijgen van erkenning ('likes'), berichten van vrienden of geliefden, etc. Voor de wetenschappers onder ons, hier het volledige artikel daarover: The Rewarding Nature of Social Interactions.
Gevolg: iedere melding op onze smartphone, of het nu een bericht is van je partner, een 'like' op facebook of een melding van een nieuw instagram-bericht, is een potentiële 'positieve sociale interactie'.
Samengevat: PING, dopamineshot (beloning), nog een keer! Het klinkt simplistisch maar het is de essentie van een smartphone-verslaving.
Hoe zo'n smartphone-verslaving bewust wordt gecreëerd
Het wordt hierboven simplistisch gesteld: "PING, dopamineshot (beloning), nog een keer." Maar smartphone-apps gaan nog een stapje verder, ze maken bewust misbruik van andere gekende stimuli in je brein om dit effect nog te versterken.
Onderzoek toonde namelijk aan dat de dopamine-beloning groter is wanneer deze minder voorspelbaar wordt.
Neem even het voorbeeld van het kind dat na 100 stappen een snoepje werd beloofd. Wat gebeurt er als je na die 100 stappen géén snoepje geeft, maar dat je vraagt om eerst nog eens 100 stappen bij te doen. En nog eens, en nog eens. Als je dit te lang genoeg volhoudt zal het kind afhaken, maar geef je tijdig toch dat felbegeerde snoepje, zal de vreugde eens zo groot zijn. Dat wordt dus een 'variabel beloningsschema' genoemd.
Volwassenen zijn niet anders: verwacht je een like op je laatste facebook-post, dan ben je teleurgesteld als die like er niet komt. Wanneer dat felbegeerde duimpje uiteindelijk dan toch verschijnt, ben je éxtra gelukkig én kijk je alweer uit naar de volgende 'like'.
Een variabel beloningsschema versterkt dus de dopamine-aanmaak bij een positieve sociale interactie. Wat nu als ik je vertel dat de bedrijven achter de eerder genoemde apps bewust zo'n variabel beloningsschema creëren?
In dit interview wordt instagram als voorbeeld aangehaald: Instagram houdt je 'likes' soms even achter, om ze dan allemaal tegelijk op je los te laten. Gevolg: aanvankelijk voel je teleurstelling, gevolgd door een nog grotere voldoening, je wil meteen meer. Het is natuurlijk moeilijk om dit echt hard te bewijzen, maar let er even op en je zal het ongetwijfeld merken.
Waarom smartphonemeldingen uitzetten helpt
PING, dopamineshot (beloning), nog een keer. Dat is de rode draad in dit blogartikel. De oplossing is dus eenvoudig: haal de 'ping' weg, en je vervalt niet in bovenstaand patroon.
Je kan er natuurlijk ook voor kiezen om de smartphonemeldingen aan te laten staan en tijdens focusmomenten beslissen om er even niet naar te kijken, maar wees eerlijk: even kijken kost zo weinig moeite dat je het nauwelijks kan laten.
Dat 'even checken' is zelfs zo gemakkelijk dat het een gewoonte wordt. Van zodra je je even verveelt neem je je smartphone om 'even te kijken', je bent je er soms zelfs nauwelijks bewust van. Deze kleine handeling versterkt de dopamine-productie alleen meer, en daarmee ook de smartphoneverslaving.
Kortom: zo lang social media apps hun inkomsten uit advertenties halen, zullen bedrijven als Instagram en Facebook er alles aan doen om je smartphone-verslaving in stand te houden. Hoe daarmee om te gaan: zet de meldingen op je smartpone gewoon uit.
Samengevat
PING, dopamineshot (beloning), nog een keer. Smartphone-verslaving, check!
Zet de meldingen op je smartphone gewoon uit, zo haal je de 'ping' weg en beslis je zélf wanneer je gaat kijken op je smartphone.
Ben je sceptisch? Probeer het gewoon eens, je kan de meldingen altijd weer aan zetten. Succes!
PS: dank aan collega Damiaan die me over dit principe vertelde, waardoor ik bovengenoemd harvard-artikel vond!
Veelgestelde vragen
Zijn er specifieke apps of tools die kunnen helpen bij het beheren of beperken van meldingen, zonder de functionaliteit van essentiële apps te verliezen?
Ja, er zijn specifieke apps en tools ontworpen om het beheer van meldingen te vergemakkelijken. Apps zoals "Offtime" en "Focus Mode" in Android's Digital Wellbeing-instellingen laten gebruikers toe om bepaalde apps te blokkeren of te beperken zonder de functionaliteit van essentiële apps te verliezen. Dit helpt bij het verminderen van afleiding terwijl belangrijke communicatiekanalen open blijven.
Hoe beïnvloedt het uitzetten van meldingen op lange termijn de mate van betrokkenheid bij sociale media en de kwaliteit van persoonlijke relaties online?
Het uitzetten van meldingen kan op de lange termijn leiden tot een verminderde impulsieve betrokkenheid bij sociale media, waardoor gebruikers meer bewuste keuzes maken over wanneer en hoe ze interactie hebben met deze platforms. Dit kan positief bijdragen aan de kwaliteit van persoonlijke relaties online, door de communicatie intentioneler en minder oppervlakkig te maken.
Zijn er studies of onderzoeken die de effectiviteit aantonen van het verminderen van smartphonegebruik op het algemene welzijn en de mentale gezondheid, en zo ja, wat zijn de belangrijkste bevindingen?
Er zijn meerdere studies die wijzen op de positieve effecten van het verminderen van smartphonegebruik op het algemene welzijn en de mentale gezondheid. Zo tonen onderzoeken aan dat beperking van het gebruik van sociale media kan leiden tot verbeteringen in het welzijn, verminderde angst en depressie, en betere slaapkwaliteit. De sleutelbevinding is dat het verminderen van schermtijd helpt bij het verbeteren van de mentale gezondheid en het bevorderen van een gezondere levensstijl.